Sunday 28 October 2007

Έρχονται φαντάσματα


Σε λίγες μέρες θα γιορτάσουμε τo Halloween, και σκέφτηκα να γράψω δυο λόγια σχετικά. Το Halloween έχει τις ρίζες του σε μια παλιά Κέλτικη γιορτή που λέγεται Samhain (προφ. Σόουιν) και γιορταζόταν στην Ιρλανδία και τη Βρετανία την τελευταία μέρα του Οκτωβρίου, με το τέλος του θερισμού. Τον 19ο αιώνα, Κέλτες (Ιρλανδοί και Σκωτσέζοι) μετανάστες μετέφεραν την παράδοση αυτή στην Αμερική, όπου διαδόθηκε και επεκτάθηκε.


Η λέξη Halloween (ή σωστότερα Hallowe'en) προέρχεται από το All-Hallow-Even, που σημαίνει παραμονή της γιορτής των Αγίων Πάντων (All Hallows). Η μέρα των Αγίων Πάντων γιορτάζεται από την Δυτική εκκλησία την 1η Νοεμβρίου, και μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα περίπου οι εορτασμοί άρχιζαν από την προηγούμενη, δηλαδή στις 31 Οκτωβρίου, που ήταν η γιορτή του Samhain, μέρα κατά την οποία οι παγανιστές πίστευαν ότι τα πνεύματα επικοινωνούσαν με τους ζωντανούς. Οι Κέλτες γιόρταζαν το Samhain με φωτιές και μασκαρέματα για να πετύχουν τον εξευμενισμό των κακών πνευμάτων. Παλαιότερα, όταν οι Ρωμαίοι είχαν φτάσει στις Κέλτικες περιοχές ως κατακτητές, οι Ρωμαϊκές γιορτές των νεκρών, και οι εορτασμοί προς τιμήν της θεάς Πομόνας, που σύμβολό της ήταν το μήλο, ενσωματώθηκαν σιγά-σιγά στα Κέλτικα έθιμα του Samhain.


Έτσι, με το πέρασμα των χρόνων και μια μικρή βοήθεια από την Hallmark, δημιουργήθηκε η γιορτή του Halloween όπως την ξέρουμε σήμερα: μασκαρέματα, κολοκύθες σμιλεμένες σαν φαντάσματα και παιχνίδια με μήλα (το κατεξοχήν φρούτο της εποχής), όπως το apple bobbing, για το οποίο σας έχω ξαναπεί εδώ, ή το apple snapping (δείτε τη φωτογραφία με το κοριτσάκι). Τα χρώματα του Halloween είναι το πορτοκαλί και το μαύρο. Το πορτοκαλί συμβολίζει τις σοδειές και το μαύρο τους νεκρούς. Οι μασκαράδες ντύνονται φαντάσματα, δράκουλες, τέρατα ή μάγισσες, αν και στις μέρες μας κυκλοφορούν διάφορες στολές, ειδικά για τα μικρά παιδιά (οι πριγκήπισσες του Disney και ο Superman έχουν πολύ μεγάλη πέραση).


Μια πολύ διαδεδομένη συνήθεια είναι το trick-or-treating, όπου ομάδες μασκαρεμένων παιδιών πάνε από σπίτι σε σπίτι, χτυπάνε τα κουδούνια και ρωτάνε: Trick or Treat? (να σας τρομάξουμε ή θα κεράσετε?). Αν αυτός που ανοίξει την πόρτα δεν έχει κάτι για κέρασμα, τότε τα παιδιά (ντυμένα φαντάσματα, μάγισσες κ.λπ.) φωνάζουν μπουυυυυυυ και άλλα τέτοια τρομακτικά. Φυσικά όλοι πλέον έχουν ένα κέρασμα πρόχειρο, συνήθως κάτι σοκολατένιο, μερικούς ξηρούς καρπούς, ένα γλυκό ή ένα μήλο.


Όλα αυτά γίνονται περισσότερο σε Ιρλανδία, Σκωτία και Αμερική, ενώ στην Αγγλία το Halloween είναι γιορτή "εισαγόμενη" που γιορτάζεται (όσο γιορτάζεται) κυρίως λόγω καταναλωτισμού. Τα μαγαζιά στολίζονται με κολοκύθες και πουλάνε μαύρα κωνικά καπέλα, τρομακτικές μάσκες αλά Scary Movie, παιδικές αποκριάτικες στολές, γλυκά σε σχήμα κολοκύθας και σοκολατάκια τυλιγμένα σαν φαντάσματα, ενώ μερικά παιδιά πάνε σε σπίτια φίλων και γνωστών για trick-or-treating, αλλά όχι με τόσο σθένος όπως στην Αμερική.

Στην Αγγλία, οι περισσότερες παραδόσεις του Halloween έχουν μεταφερθεί σε μια άλλη γιορτή που λέγεται Guy Fawkes Night και γιορτάζεται στις 5 Νοεμβρίου με φωτιές και πυροτεχνήματα, και για την οποία θα σας πω αναλυτικότερα μέσα στην εβδομάδα.

35 comments:

Natassa said...

ιδέα δεν είχα για το Halloween, δλδ το ήξερα μόνο ως ονομασία γιορτής, αλλά τι γιορτάζουν ...μόλις το μάθα !

KitsosMitsos said...

Οι παραδοσιακές γιορτές όταν τηρούνται είναι πανέμορφες. Και το Halloween. Το κακό είναι ότι αμερικανοποιήθηκε πολύ. Για να δούμε πότε θα έρθει προς τα μέρη μας...

Ασκαρδαμυκτί said...

Μμμμ ... αυτό το παιχνίδι με τα μήλα μού έδωσε ιδέα...

Σοφία said...

@ Natassa: Είναι πολύ ενδιαφέρουσα γιορτή, με ρίζες που φτάνουν κυριολεκτικά στα βάθη των αιώνων.

@ Kitsosmitsos: Δεν ξέρω κατά πόσο τηρείται στις χώρες που είναι παραδοσιακό (Σκωτία και Ιρλανδία). Εδώ στην Αγγλία είναι κυρίως ένα μεγάλο προϊόν μάρκετινγκ, αλλά εντάξει, έχει την πλάκα του.

@ Άσκαρ: Ωωωωωχ!

Lina said...

πολύ ενδιαφέρον! =)

tulipa nera said...

Πολύ ενδιαφέρον το αφιέρωμα στο Halloween! Να περιμένουμε ανάλογο και για Thanksgiving Day;... Keep on writing!

Anonymous said...

Πολύ ενημερωτικό Post... Τα μηλαράκια στο τέλος... πεντανόστιμα φαίνονται!!! ;)

Σοφία said...

@ Lina: Καλησπέρα Λίνα!

@ Τulipa Nera: Για το Thanksgiving Day δεν ξέρω πολλά πράγματα γιατί είναι αμιγώς αμερικάνικη γιορτή, αλλά θα σας πω για το Guy Fawkes Night, που είναι δικό μας.

@ Laxanaki: Τα μήλα αυτή την εποχή στην Αγγλία είναι άλλο πράγμα! Μπουκιά και συγχώριο.

Zaphod said...

Eνδιαφέρον...

Στην ουσία λογικα είναι αναβίωση παλαιών παγανιστικών εθίμων (αν θυμάμαι καλά η πιο "μαγική" νύχτα ήταν η νύχτα των αγίων πάντων).

Πάντως, όπως και οι δικές μας απόκριες, είναι αρκούντως χαριτωμένη σαν γιορτη και γι αυτό εγκρίνεται! :-)

Γκρινιάρης said...

Θυμάμαι πέρσι τέτοιο καιρό, είχα πρωτοέρθει και πλησιάζε το Halloween κι έψαχνα στο internet να βρω τι και πως... Άργησες ένα χρόνο, θα με γλίτωνες από το ψάξιμο! :)

Σοφία said...

@ Zaphod: Πιστεύω ότι είναι κουκούλωμα Κέλτικων παγανιστικών εθίμων από την επίσημη εκκλησία (που μάλλον μετέφερε επί τούτου τη γιορτή των Αγίων Πάντων από τις 13 Μαΐου στην 1η Νοεμβρίου). Υπάρχει και μια άλλη χριστιανική γιορτή στις 2 Νοεμβρίου που λέγεται All Souls' Day και είναι η μέρα που οι πιστοί προσεύχονται για τις ψυχές των νεκρών. Όλα αυτά έχουν γίνει ένας αχταρμάς, που στις μέρες μας γιορτάζεται με το Halloween.

@ Γκρινιάρης: Ναι, αλλά σκέψου πόσο ψάξιμο θα γλιτώσεις από εδώ και πέρα ;-)

DaNaH said...

Εγώ - πέραν των ταινιών - πρώτη επαφή με το Halloween είχα όταν έκανα Erasmus στις Βρυξέλλες. Γενικώς την βρήκα τελείως χαζή γιορτή, να ντύνεσαι για να τρομάξεις κάποιον. Φυσικά δεν ήταν όλοι ντυμένοι τρομακτικά όπως είπες και εσύ, υπήρχαν στολές ποικίλου περιεχομένου που θύμιζε το δικό μας καρναβάλι.

Πάντως δεν θα ξεχάσω την συγκάτοικό μου εκεί που ντύθηκε κολοκύθα και μου φαινόταν τελείως αστεία. Και όμως η ίδια η κοπέλλα μου είπε πως είχε ξαναντυθεί την προηγούμενη χρονιά το ίδιο και κάτι μικρά της ξαδελφάκια είχαν τρομάξει με την μεταμφίεσή της αυτή. Εγώ πραγματικά απόρησα... τι τρομαχτικό μπορεί να έχει μια κολοκύθα;

Σοφία said...

Η κολοκύθα δεν έχει τίποτα τρομαχτικό καθαυτή, είναι η σύνδεση με τα φαντάσματα που δημιουργεί το φόβο. Είναι ας πούμε το ίδιο τρομακτική με ένα άσπρο σεντόνι φορεμένο πατόκορφα ;-)

Ο αρχικός σκοπός του μασκαρέματος ήταν όχι να τρομάξεις τον άλλο, αλλά να μπορέσεις να ανακατευτείς με τα κακά πνεύματα που περιτριγύριζαν στη γη, ώστε να μην πάρουν χαμπάρι ότι είσαι άνθρωπος. Συνεπώς όσο πιο τρομαχτική η αμφίεση, τόσο πιο κατάλληλη.

Λακων said...

Όσο απίστευτο και αν σου φανεί μικρά παιδιά κάναμε κάτι ανάλογο με το Halloween. Χρησιμοποιούσαμε ένα είδος κολοκύθας(τις λεγόμενες φιάλες)καθαρίζαμε το εσωτερικό τους και τοποθετούσαμε ένα κερί.Ανοίγαμε τρύπες για μάτια μάτια και γενικότερα προσπαθούσαμε να την κάνουμε όσο πιο τρομακτική γινόταν. Τα βράδια γυρίζαμε στις γειτονιές ουρλιάζοντας σαν φαντάσματα.Με το κερί από μέσα να φωτίζει πολλοί τρόμαζαν.Το έθιμο αυτό έχει πλέον εξαφανιστεί.Δεν γνωρίζω πως και πότε προέκυψε.
Γενικότερα έχω ακούσει και έχω δει πολλά περίεργα έθιμα από ηλικιωμένους,που θυμίζουν αρχαιοελληνικές τελετές και παγανιστικές γενικότερα.Οι Λάκωνες ήταν οι τελευταίοι που δέχτηκαν το χριστιανισμό(1200Μ.Χ)αλλά και πάλι με αρχαιοελληνικό τυπικό.Οι συνήθειες αυτές ουσιαστικά εξαφανίστηκαν τα τελευταία χρόνια.

Σοφία said...

Ξέρεις πού θυμάμαι τέτοιο έθιμο, να είμαστε ντυμένοι φαντάσματα και να τριγυρνάμε στα σπίτια τρομάζοντας κόσμο; Στο Λεωνίδιο (που είναι σχεδόν Λακωνία). Δεν θυμάμαι πώς, πότε και γιατί, αλλά τη μνήμη του συμβάντος την έχω πολύ έντονη (προφανώς μου είχε κάνει εντύπωση). Δεν ξέρω καν αν ήταν Απόκριες ή Πάσχα ή κάποια άλλη εποχή του χρόνου. Ίσως να ήταν τότε που βγαίνουν οι καλλικάντζαροι; Θα σε γελάσω, γιατί δεν το έχω ξαναπαντήσει από τότε.

Όσο για το αρχαιοελληνικό τυπικό, νομίζω ότι είναι χαρακτηριστικό της Ορθόδοξης λατρείας γενικότερα και όχι μόνο στη Λακωνία.

Μ said...

Το Haloween το έζησα πρώτη και τελευταία φορά στο Παρίσι στην Disneyland! Όλοι οι ήρωες του Disney ήταν ντυμένοι με διάφορα κοστούμια, κολοκύθες βγαίναν σε ανύποπτες στιγμές στους δρόμους και κάνανε απίστευτα happening και γενικώς η ατμόσφαιρα ήταν πολύ χαρούμενη και εορταστική...

seaina said...

Διάβαζα, διάβαζα το κείμενο και αναρωτιόμουν "Μα καλά γιορτάζουν το Halloween και στην Αγγλία;"
Εεε και προς το τέλος μου έλυσες την απορία ..
Θα ήθελα να τη ζήσω έστω 1 φορά, έτσι γαι εμπειρία βρε παιδί μου και όχι να τη βλέπω μέσα σε αμερικάνικες σειρές και ταινίες.

Σοφία said...

@ Μαρία: Έχω πάει στην Eurodisney τα Χριστούγεννα και ήταν πάρα πολύ όμορφα. Φαντάζομαι ότι και για το Halloween θα ήταν καταπληκτικά :-)

@ Seaina: Κι εγώ το ίδιο σκεφτόμουν όταν έγραφα το ποστ. Θα πρέπει να πάω κάποια στιγμή αν όχι στην Αμερική, τουλάχιστον στη Σκωτία (ή έστω στην Eurodisney) να δω πώς είναι!

moukelis said...

Αχου Σοφάκι,ήθελα να βάλω κι εγώ παρόμοιο ποστ...Αλλά θα βάλω ένα λίνκ στο δικό σου για να δουν όλοι τι ωραία που μας διαφώτισες,και μετά θα βάλω την ιστοριούλα μου.Μ'αρέσει αφάνταστα πολύ το Χάλοουιν.Είναι πολύ κρίμα που δεν κάνουμε κάτι παρόμοιο κι εδώ στην Ελλάδα.Εμένα η γιορτή μου πέφτει πάντα το λεγόμενο Ψυχοσάββατο,που είναι υποτίθεται η γιορτή των ψυχών των νεκρων,και συνήθως κερνούν κεικ και διάφορα γλυκάκια για να τις τιμησουν.Είναι το πιο κοντινό έθιμο που βρήκα.

Λακων said...

Οι κάτοικοι του Λεωνιδίου είναι Λάκωνες.(Τσάκωνες)
Μια γιαγιά προληπτική πάντως θυμάμαι πως τρόμαξε και άρχισε να σταυροκοπιέται. Μετά απο λίγο βγήκε έξω απο την πόρτα και άρχισε να ρϊχνει ψίχουλα ψωμί γιατί έστι θεωρούσε pως θα διώξει τα κακά πνεύματα.Ηταν απο τη Ναύπακτο και δεν ήξερε τα έθιμα:P
Και να συμφωνοϋμε για το COPY PASTE της εκκλησίας.

Chameleon_Dark said...

Πολύ ωραίο (και κατατοπιστικό φυσικά) ποστ για το Halloween... Ομολογώ πως πάντα το έβρισκα χαριτωμένο μιας και οι παραστάσεις μου από αυτό ήταν μόνο "τηλεοπτικές" (στην Ιταλία που έζησα αρκετά χρόνια, δεν ήταν διαδεδομένο-παρά μόνο ως "εμπορικό" χάπενινγκ για τις βιτρίνες:καννείς δεν έβγαινε στους δρόμους...

Και, ναι, φυσικά υπάρχει σύνδεση με τα παλιά δρυιδικά έθιμα, και την "δύναμη" που έκρυβε η ( και Χριστιανική πλέον γιορτή) ημέρα των Αγίων Πάντων...

Σοφία said...

@ Moukelis: Το αντίστοιχο του Ψυχοσάββατου πρέπει να είναι αυτό που λέμε εδώ All Souls' Day. Μάλιστα την ημέρα αυτή φτιάχνουν κάτι γλυκάκια που λέγονται soul cakes. Καλό;

@ Λάκων: Οι κάτοικοι του Λεωνιδίου είναι Λάκωνες.
Αυτό πραγματικά εξηγεί πάρα πολλά ;-)

@ Chameleon_Dark: Κι εδώ (Αγγλία) δεν πολυβγαίνουν στους δρόμους. Το γιορτάζουν περισσότερο με παιδικά πάρτυ, ειδικά όταν πέφτει σ/κ.

moukelis said...

Ω,πάλι μου έβαλες τα γυαλιά...Ωραία φαίνονται τα γλυκάκια καλε! ;@)

Anonymous said...

Trick or treat?
Κέρασμα ή καταστροφή του blog σου?
Διάλεξε!

Σοφία said...

@ Moukelis: Για να πω την αλήθεια, δεν έχω φάει ποτέ, αλλά γλυκά είναι, πώς είναι δυνατόν να είναι άσχημα; Χιχι ;-)

@ Redhathacker: Κέρασμα, κέρασμα!!! Τι λες γι' αυτό;

Laplace said...

μπουυυυυυ ερχονται τα φαντάσματα..
κρυφτείτε..
εδω ερχονται οι ελοχιμ κ οι νεφελίμ..

Σοφία said...

Ποιοι είναι αυτοί παιδί μ';

DaNaH said...

Σοφία δες αυτό!!!

Χαχαχαχα! :-P

Σοφία said...

Χαχαχαχαχαχα!! Άπαιχτο!

Είδες; Για να μην διαβάζουν Red Nights, δεν είναι καθόλου ενημερωμένοι :-p

DaNaH said...

Χεχε!! :)

Pegasus said...

I looove Halloween!!! Xthes sto nosokomeio paidakia kai proswpiko eimastan oloi ntymenoi! Xamos! Kai sokolates, kai karameles kai kolokythes pantou! :D

Anonymous said...

Μμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμμ!

Σοφία said...

@ Pegasus: Εκεί πρέπει να το γιορτάζετε όσο και στην Αμερική, ε; Καλή φάση! Εδώ είδα μόνο ένα παιδάκι μασκαρεμένο το πρωί που πήγαινε σχολείο (μάλλον κανένα σκετσ θα είχαν) και μια εφημεριδοπώλη ντυμένη μάγισσα (πολύ γουστόζα).

@ Redhathacker: Τα γλυκά λιγουρεύεσαι ή τα μήλα;

Anonymous said...

Μα τι ερώτηση είναι αυτή;
Μα φυσικά τα γλυκά!

Σοφία said...

Είπα να τσεκάρω για περισσότερη σιγουριά ;-)